Çalışma Kapsamı
- Tema: Hakem performansı
- Bölüm Sayısı: 4
- Hareketli Grafik Sayısı: 5
- Parametereler: Sezon başına görev yapılan maç sayısı, maç başına verilen faul, top çalma/faul, maç başına verilen penaltı, maç başına gösterlen sarı kart ile kırmızı kart, iç saha takımı ile dış saha takımının galibiyet oranı, beraberlik oranı
- Ligler: UEFA Şampiyonlar Ligi, UEFA Avrupa Ligi, İngiltere Premier Ligi, Fransa Ligue 1, Almanya Bundesliga, İtalya Serie A, İspanya La Liga, Türkiye Süper Ligi
Bölüm 1: Görev Yapan Hakem Sayısı
- La Liga ve Premier Lig görev yapan hakem sayısı en düşük (20) ulusal ligler olarak öne çıkmaktadır.
- En çok hakemin görev yaptığı lig ise Serie A’dır. (35-40)
- Türkiye Süper Ligi ise hakem sayısında en istikrarsız lig olarak göze çarpmaktadır. (2015-2016’da 40 hakem; 2017-2018’de 23 hakem)
- Şampiyonlar Ligi’nin grup aşaması ve final sürecinde maç sayıları değişse de sezon içerisinde düdük çalan hakem sayısı aynı kalmıştır. (Ortalama 38 hakem)
- Avrupa Ligi’nde hakem sayıları maç sayıları ile doğru orantılı bir farklılık göstermektedir. (Grup aşaması: 144 maç, yaklaşık 90 hakem; final aşaması: 61 maç, yaklaşık 70 hakem)
Bölüm 2: Maç Sayılarına Göre Lig ve Hakem Karşılaştırması
- Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’nin tüm aşamalarında en çok maçı İtalyan hakemler (158) yönetmiştir. Serie A temsilcilerini, 153 maçla İspanyol hakemler ve 139 müsabaka ile Alman hakemler takip etmiştir.
- UEFA Avrupa Ligi’ne ise Hollandalı hakemler damgasını vurmuştur. Hollandalı hakemlerin yanı sıra Polonya, Rusya, İsrail ve Türkiye liginden gelen hakemler de kayda değer bir seviyede görev yapmıştır.
- UEFA turnuvalarında en çok düdük çalan hakem 40 maç ile Milorad Mazic’tir. Sırp hakemi 39 maçta görev yapan Cüneyt Çakır (Türkiye) ve Damir Skomina (Slovenya) izlemiştir.
- Şampiyonlar Ligi’nin grup ve final maçları göz önüne alındığında ise 34 maçta görev yapan Cüneyt Çakır ilk sırada görünmektedir. (Milorad Mazic: 33 maç, Alman Felix Brych: 32 maç)
- Şampiyonlar Ligi’nin son 16 turundan final maçına kadar olan süreçte en çok görev yapan hakem yine Cüneyt Çakır’dır. Çakır ülkesi adına Şampiyonlar Ligi’nde görev yapan tek hakem olarak görünmektedir.
- UEFA Avrupa Ligi’nde ise Rusya’dan Vladislav Bezbodorov en çok düdük çalan hakem olarak öne çıkmaktadır. Grup aşamasında da Bezbodorov’un liderliği görülürken final yolunda en çok görev yapan hakem Slovak Ivan Kruzliak’tır.
- İngiltere Premier Ligi’nde 5 hakem her sezon ortalama 30 maçta görev yapmaktadır. (Anthony Tayler, Michael Oliver ve Martin Atkinson gibi UEFA hakemleri ile sadece Premier Lig’de görev yapan Mike Dean ve Jonathan Moss)
- Hakemlerin üzerindeki yükü dengeleme açısından en başarılı ligler ise Bundesliga ve Serie A olarak görünmektedir. Almanya’da Dr. Felix Brych ve Manuel Grafe ile İtalya’da Luca Banti ve Paolo Silvio Mazzoleni ortalama 18 maçta düdük çalmıştır.
- Fransa Ligue 1’de en çok görev yapan üç hakemin ikisi; Benoit Millot (36) ve Mikael Lesage (43) ise UEFA organizasyonlarında görev almamıştır. Benzer şekilde La La Liga’da en çok düdük çalan Jose Luis Gonzalez Gonzalez (44) ile Türkiye Süper Ligi’nin en çok görev verilen hakemi Fırat Aydınus (45) da UEFA organizasyonlarıda hiç görev almamalarıyla dikkat çekmektedir.
Bölüm 3: Detaylı Lig Performansı
İç Saha – Dış Saha Galibiyet Oranları
- Şampiyonlar Ligi: Deplasman takımlarının galibiyet oranı hem grup aşamasında hem de sonraki aşamada kademeli artış göstermiştir. (2014-2015 sezonunda her iki aşamada da %27; 2017-2018’de grup aşamasında %32 – final aşamasında %34)
- UEFA Avrupa Ligi: Şampiyonlar Ligi’ne kıyasla berabere biten maçların payı daha dengeli bir görünüm sergileyerek %25 bandında seyretmiştir.
- Ulusal ligler arasında en büyük değişimi Serie A geçirmiştir.
- Beraberliğin payı 4 sezon içerisinde hızla düşmüş; %32’den %21’e kadar gerilemiştir.
- Deplasman takımları 2014-2015 sezonunda maçların yalnızca %28.5’ini kazanırken bu oran 2017-2018’de %35’e çıkmıştır.
- Türkiye Süper Ligi ise ev sahiplerinin galibiyet oranlarındaki artışla ve beraberlik oranlarındaki düşüşle dikkati çekmektedir.
- 2014-2015’te iç saha maçlarını kazanma oranı %45 bandının altında iken 2017-2018’de %50 seviyesinde.
- 2014-2015 sezonunda %27.4 oranı olan beraberlikler her sezon kademeli bir şekilde azalarak %22.5’e kadar gerilemiştir.
- La Liga ise galibiyet ve beraberlik payları bakımından en durağan ülke olarak öne çıkmıştır. İspanya’da ev sahibi takımlar %45 ila %50 arasında galip gelirken deplasman takımların galibiyet oranı %30 bandında seyretmiştir.
Faul – Penaltı
- En çok faul düdüğü çalınan ulusal lig Türkiye Süper Ligi’dir.
- Maç başına çalınan faul düdüğü 33 seviyesinden 29 seviyesine gerilemiştir.
- Top çalma başına çalınan faul oranı 1.0’den 0.84’e gerilemiştir.
- İngiltere Premier Ligi hakemlerin ikili mücadeleye en çok müsamaha ettiği ulusal ligdir. Her ne kadar hakemlerin çaldığı faul düdüklerle faul/top çalma oranı 0.60 bandının üzerine tırmansa da maç başına verilen faul kararı neredeyse her sezon iyileşme göstererek 20.7’ye kadar gerilemiştir.
- Italya Serie A ile Bundesliga, faul rakamlarında en kayda değer iyileşmeyi gösteren ligler olarak öne çıkmıştır.
- Serie A’da maç başına çalınan faul düdüğü 30’dan 25’e; faul/top çalma ise 0.85’ten 0.79’a gerilemiştir.
- Bundesliga’da bu oranlar sırasıyla 30’dan 28’e ve 0.7’den 0.71’e gerilemiştir.
- 2014 ile 2018 arasında maç başına çalınan penaltı düdüğünün en çok arttığı lig Türkiye Süper Ligi’dir. (%26’dan %34’e yükselmiştir)
Sarı Kart – Kırmızı Kart
- Faul ve penaltı istatistiklerinde öne çıkmayan La Liga; maç başına gösterilen sarı kartın en yüksek olduğu ligdir. Her ne kadar kademeli bir gelişim gösterse de (5.3 –> 4.8) La Liga diğer liglerin hala çok üzerinde sarı kart rakamıyla göze çarpmaktadır.
- Sarı kart istatistiklerinde en çok gelişmeyi gösteren lig ise hiç kuşkusuz Serie A’dır. (Maç başına 4.8’den 3.8’e gerilemiştir)
- Kırmızı kart sayısının azaltılması konusunda neredeyse tüm ulusal ligler ve UEFA turnuvaları kayda değer bir gelişim gösterirken tek istisna Türkiye Süper Ligi olarak görünmektedir. 2015-2016’da UEFA Avrupa Ligi’nin yanı sıra Ligue 1, Serie A, La Liga ve Super Lig 0.20 (her 5 maçta 1 kırmızı kart) oranının üzerine seyretmiştir. 2017-2018 itibarıyla,
- UEFA Avrupa Ligi ile La Liga bu seviyenin altında düşmeyi başarmıştır.
- Ligue 1 ile Serie A ise 0.20 bandına yaklaşmıştır.
- Süper Lig ise 0.30 seviyesindeki seyrine devam etmiştir.
Bölüm 4: Bireysel Hakem Performansı: Türkiye Süper Ligi – Vaka Çalışması
İç Saha – Dış Saha Galibiyet Oranları
- Türkiye’nin Şampiyonlar Ligi’nde görev yapan tek hakemi Cüneyt Çakır’dır. Son iki sezona kadar UEFA Avrupa Ligi’nde de düdük çalan Çakır 2016-2018 yılları arasında sadece Şampiyonlar Ligi’nde maç yönetmiştir. UEFA organizasyonlarında Cüneyt Çakır’ın yönettiği maçlarda dış saha takımlarının galibiyet oranı bir hayli düşük görünmektedir.
- 2014-2015 ve 2016-2017 sezonlarında toplam 5 Şampiyonlar Ligi grup maçında hiçbir dış saha takımı galip gelememiştir.
- 2015-2016’da da Cüneyt Çakır’ın yönettiği UEFA Avrupa Ligi grup sonrası maçlarında (2 maç) deplasman takımları hiç galip gelememiştir.
- UEFA Avrupa Ligi’nde en düzenli düdük çalan Türk hakem ise Hüseyin Göçek’tir. Göçek’in yönettiği Türkiye Süper Ligi maçlarında beraberlik oranı %20 bandında seyrederken bu oran UEFA Avrupa Ligi maçlarında (2015-2016 sezonu hariç) %40’ın üzerinde seyretmektedir.
- Türkiye Süper Ligi’nin yönettikleri maç sayısı itibarıyla 7 hakem diğerlerinden ayrılmaktadır. UEFA organizasyonlarında görev yapan Cüneyt Çakır, Hüseyin Göçek, Halis Özkahya, Ali Palabıyık ve Mete Kalkavan’ın yanı sıra Fırat Aydınus ve Bülent Yıldırım en çok görev alan hakemler listesinin zirvesinde yer almaktadır.
- Söz konusu isimler arasında, iç saha takımlarının galibiyet oranı en yüksek olan Cüneyt Çakır ile Halis Özkahya’dır.
- Cüneyt Çakır’ın yönettiği maçlarda iç saha takımlarının galibiyet oranı %30’dan %65’e yükselmiştir.
- Halis Özkahya ise 2015-2016 sezonunda 16 maçta %81 gibi çok yüksek oranda iç saha takımlarının galip geldiği maçları yönetirken bu oran 2017-2018’de %57’ye kadar gerilemiştir.
- Fırat Aydınus deplasman takımlarının sahada görmekten en hoşlanmadığı hakem olabilir!
- Aydnus’un son dört sezonda yönettiği maçlarda deplasman takımlarının galibiyet oranı %20 bandında seyretmiştir.
- 2014-2015 ve 2017-2018’de sırasıyla %16 ve %17.4 gibi çok düşük oranlarda gerçekleşmiştir. (Çalışmanın 3. bölümünde de berlitildiği üzere Türkiye Süper Ligi’nin 2014-2015 sezonunda %27.4 oranı olan beraberlikler her sezon kademeli bir şekilde azalarak %22.5’e kadar gerilemiştir.)
Faul/Maç Oranı
- Cüneyt Çakır’ın Şampiyonlar Ligi’nde maç başı faul sayısı sezonlar ilerledikçe 25 bandına gerilerken Süper Lig’de bu rakam 35 seviyesine yükselmiştir.
- Hüseyin Göçek 2016-2017 sezonunda UEFA Avrupa Ligi’nde toplam 7 maçta görev yapmış ve ortalama 37 faul düdüğü çalarak organizasyonun bu alandaki en yüksek seviyeye ulaşan hakemlerinden biri olmuştur.
- Ali Palabıyık 2016-2017 ve 2017-2018’de UEFA Avrupa Ligi’nde 8 maçta görev yapmıştır. Her iki sezonda da istikrarlı bir faul grafiği çizen Palabıyık ulusal ligdeki maçlara göre daha az faul kararı vermiştir.
- Türkiye Süper Ligi’nde en çok görev yapan 10 hakeme bakıldığında, maç başı faul kararı açısından önemli bir gelişme kaydedildiği görünmektedir.
- Fırat Aydınus, Mete Kalkavan, Bülent Yıldırım ve Halis Özkahya 31-33 seviyesinden 26-29 bandına gerilemiştir.
- Hüseyin Göçek ise 35 seviyesinden 31 seviyesine doğru bir gelişim kaydetmiştir.
- Özgür Yankaya ve Alper Ulusoy ise – her ne kadar son sezonda faul kararı sayıları azalsa da – önceki sezonlarda ulaştıkları çok yüksek faul ortalamalarıyla göze çarpmışlardır.
- İç saha takımlarının yaptıkları faul sayıları ilk iki sezonda 16-18 bandında görünürken son iki sezonda 14-16 bandına gerilemiştir. Bu dönüşümü yaşamayan tek hakem Cüneyt Çakır olarak görünmektedir.
- Deplasman takımlarının faul sayıları ise 16 bandındadır. Fırat Aydınus, Bülent Yıldırım ve Mete Kalkavan’ın deplasman takımlarına çaldıkları faul düdüklerinin sayısı düzenli bir şekilde düşerek 14 bandına gerilemiştir.
Faul/Top Çalma Oranı
- Cüneyt Çakır’ın söz konusu oranı Süper Lig’de 1.00 civarında seyrederken 2016-2017 hariç UEFA organizasyonlarında 0.80 bandının altına inmiştir.
- Hüseyin Göçek de Cüneyt Çakır gibi Süper Lig’de 1 bandında bir Faul / Top Çalma oranı tutturmuştur. Ancak UEFA Avrupa Ligi’nde gösterdiği düzenli gelişimle birlikte söz konusu oranı 0.60 seviyesine kadar düşürmüştür. Bu düşüşte, Göçek’in deplasman takımlarına yönelik çaldığı düdüklerdeki gerileme etkin bir rol oynamıştır. Ev sahiplerine yönelik kararlarında ise Avrupa Ligi ile Süper Lig benzer bir seyir izlemiştir.
- Fırat Aydınus söz konusu parametrede çok iyi bir gelişme göstererek 1 bandından 0.75 bandına inmiştir. Süper Lig’in Faul / Top Çalma oranı en düşük hakemi Bülent Yıldırım ile birlikte Mete Kalkavan da bu metrikte önemli bir gelişme kaydetmiştir.
- 2014-2015 sezonunda 1.00 seviyesinin altında bir performans gösteren Cüneyt Çakır ise Süper Lig’in bu parametrede – olumsuz anlamda – yükseliş kaydeden tek hakemi olarak öne çıkmıştır.
- Ev sahibine yönelik çalınan düdüklerde ilk sezonlarda (Mete Kalkavan ve Bülent Yıldırım hariç) hakemler 1.00 seviyesinin üzerindeyken son sezonlarda en çok maç yöneten hakemlerin önemli bir kısmı 0.80 bandına yaklaşmıştır.
- Deplasman takımlarında ise ilk sezonlarda en çok maç yöneten 10 hakemin yarısı 1.00 bandının üzerinde; kalanları ise 1.00 bandı civarında görünmektedir. Ancak 2017-2018 sezonuna gelindiğinde 5 hakem 0.80’in altına düşmüştür. 1.00 seviyesinde kalan tek hakem ise Cüneyt Çakır’dır.
Penaltı/Maç Oranı
- Bu parametredeki en dikkat çeken istatistik; son üç sezonda hiçbir Türk hakem UEFA Avrupa Ligi’nde penaltı düdüğü çalmamıştır.
- Cüneyt Çakır’ın son 2 sezondaki Süper Lig’deki penaltı ortalaması artarken Şampiyonlar Ligi’ndeki ortalamasında düşüş göze çarpmaktadır.
- Süper Lig’in en az penaltı çalan hakemi ise hiç kuşkusuz Hüseyin Göçek’tir. 2015-2016 sezonu hariç diğer sezonlarda Göçek’in maç başına düşen penaltı oranı 0.20’nin altında kalmıştır.
- Özgür Yankaya ve Alper Ulusoy ise en çok maç yöneten hakemler arasında maç başına penaltı kararında 0.40-0.60 bandında yer alan hakemler olarak öne çıkmışlardır.
Sarı Kart/Maç Oranı
- Süper Lig’deki sarı kart ortalaması söz konusu sezonlarda 5 seviyesine yükselmiştir. Bu artışta deplasman takımlarına yönelik sarı kart ortalamasının 3 bandına yaklaşması etkili olmuştur.
- Cüneyt Çakır Şampiyonlar Ligi’nde geride kalan dört sezon boyunca istikrarlı bir sarı kart performansı göstererek maç başına 4 sarı kart ortalaması civarında bulunmaktadır.
- Bu parametredeki en büyük gelişimi Ali Palabıyık göstermiştir. 2014-2015’te maç başına 6 sarı kart gösteren Palabıyık son sezonunda 4 seviyesine gerilemiştir.
- Süper Lig’de istikrarlı bir şekilde maç başına 4 sarı karttan daha az ortalama tutturan tek Türk hakem Halis Özkahya’dır. Mete Kalkavan ile Fırat Aydınus da nispeten istikrarlı bir görünümle 4-5 bandında sarı kart göstermiştir.
- Hakemlerin genel anlamda ev sahibi ile deplasman takımlarına gösterdikleri sarı kartlarda maç başına 0.1 civarı ir fark vardır. Diğer bir deyişle, her hafta oynanan 9 müsabakada deplasman takımları ortalama 1 sarı kart daha fazla görmektedir.
Kırmızı Kart/Maç Oranı
- Faul parametrelerinde kayda değer bir gelişim gösteren Fırat Aydınus, kırmızı kart konusunda ise farklı bir performans göstermiştir. (2014-2015 sezonunda maç başına 0.2 kırmızı kart; 2017-2018’de 0.4 seviyesinin üzerinde) Son 3 sezonda,
- Aydınus’un ev sahibine gösterdiği kırmızı kartların oranı her sezon düşmüştür. (0.11’den 0.04’e)
- Deplasman takımına gösterdiği kırmızı kartların sayısı son 0.25 seviyesinden 0.39 seviyesine çıkmıştır.
- Mete Kalkavan ve Bülent Yıldırım’ın kırmızı kart ortalaması istikrarlı bir görünüm sergilemiştir. Ancak her iki hakemin de kart detaylarına bakıldığında, ev sahibi takımlara gösterdikleri kartların ortalaması istikrarlı bir şekilde azalırken deplasman takımlarına yönelik verdikleri kırmızı kart kararları artmıştır.
- Süper Lig’in – 2017-2018 sezonu hariç – maç başına en çok kırmızı kart kararı veren hakemi Ali Palabıyık’tır.