“Türk futbolcusu olarak benim fikrim nettir. Tabii ki Türk arkadaşlarımın daha çok oynamasını isterim. Yabancı kuralının böyle olmasına saygı duyuyorum, ama karşıyım. Bu kural yüzünden benim yaşımdaki çok sayıdaki Türk futbolcu, futbolu bırakmak zorunda kaldı.” (Burak Yılmaz, 2017)
İnternetteki arama motorlarına ‘Türk futbolundaki yabancı kuralı tarihi’ yazıp arama yaptığınızda karşınıza çıkan derleme haber ve köşe yazılarının hemen hemen hepsinde inanılması güç bir gerçekle yüzleşirsiniz. 1990’lı yılların başında 3 olan yabancı futbolcu sınırlaması 2000’lere gelindiğinde 5’e kadar yükseldi; takımlar yedek kulübesindeki ve sahadaki oyuncu ayrımını netleştiren ‘+’ formülleri ile tanıştı.
Şaşkınlık veren süreç ise 2005-2006 sezonunda başladı. Bu dönemde 6 yabancı futbolcu olarak güncellenen kural 2015-2016 sezonuna kadar baş döndürücü bir ivme ile her sezon en az bir defa değişti. Diğer bir deyişle; ligde mücadele veren her kulüp genelde 2-3 yıllık mukavele yapılan futbolcuları kayda değer bir belirsizlik içerisinde transfer etti ve Temmuz-Ağustos aylarında büyük ümitlerle gelen yabancı futbolcuların bir sonraki Mayıs ayına gelindiğinde nasıl elden çıkarılacağı – en az yeni futbolcu transferleri kadar – önemli bir gündem maddesi haline geldi.
2005 ile 2015 arasındaki yıllarda sahadaki, yedek kulübesindeki ve hatta tribündeki yabancı futbolcuların sayısını belirleyen kurallar, büyük oranda şişen yerli futbolcu piyasasının da etkisiyle genişletilerek ’28 kişilik takım kadrosunda 14, 18 kişilik maç kadrosunda (daha sonra 21’e yükseltildi) ise 7 Türk futbolcu bulundurma’ şeklinde sabitlenerek uygulanmaya başlandı.
“Bu işin çıkmasında emeği olanlardanım. O gün çok nettik. Bugün ne oldu değişti anlamıyorum. Bu kural 14 yabancı kuralı değil, 14 Türk kuralı. Bizim şu anda 12 yabancımız var. 14 yabancı zorunluluğu yok. 28 Türk de alabilirsiniz. Ben 4 yabancıyla Avrupa Şampiyonu oldum. Bu karar verildiyse birkaç sene beklemek ve sonuçları görmek gerekiyor. Ondan sonra esas yapmadığımız ve yapmamız gereken işe dönmeliyiz. Bunun sonuçlarını görüp değerlendirme yapıp öyle devam etmek gerekiyor.” (Fatih Terim)
Geride kalan 4 sezonda değişmeyen kuralla ilgili zaman zaman değişiklik talepleri gündeme gelirken A Milli Takım’ın bir önceki teknik direktörü Mircea Lucescu’nun bu konudaki çıkışı ve daha sonrasında devlet yönetiminden gelen yorumlarla birlikte yabancı futbolcu sınırlamasında radikal bir değişim beklentisi yeniden oluştu. Kimi zaman yorumcular tarafından İstiklal Marşı üzerinden eleştirilere konu olan mevcut kural futbolseverlerin büyük kısmından ise destek gördü. Özellikle yerli oyunculara verilen bonservis ücretlerinin ve yıllık maaşların realize olması ve bununla orantılı bir şekilde genç oyuncuların Avrupa takımlarını daha yüksek oranda tercih etmesi futbolseverlerin en çok dile getirdiği argümanların temelini oluşturdu.
2018-2019 sezonunda takımların sahaya kaç yabancı futbolcu ile çıktığı, sahada aynı anda en fazla kaç yabancı futbolcu ile mücadele ettiği ve oyuncu değişikliklerinde yabancı oyunculara hangi oranda başvurduğu önümüzdeki aylarda gerçekleşecek Türkiye Futbol Federasyonu seçimlerinde tekrar gündeme gelecek kural tartışmalarına ışık tutabilir.
- Tam 15 Süper Lig takımı sahada aynı anda 9 ve üzeri yabancı oyuncuya yer verdi. Galatasaray 8 maçta 11 yabancı oyuncuya aynı anda yer verirken, Kasımpaşa, Göztepe, Çaykur Rize ve Ankaragücü ise 10 yabancı oyuncuya aynı anda forma verdi.
- 90 dakikanın herhangi bir anında en yüksek yabancı oyuncu ile sahada mücadele edilmesi noktasında tüm takımların ortalaması 7,3 olarak görünürken Başakşehir, Alanyaspor, Fenerbahçe ve Konyaspor’un oluşturduğu 4 takım 7,3 ortalama ile arka arkaya sıralandı.
- Galatasaray aynı zamanda son haftada sahada 4 yabancıya ver verdi ve ligin genelinde sahada aynı anda azami 4-11 aralığında yabancı oyuncu ile mücadele ederek bu noktada en geniş aralığa sahip takım olarak unvanını aldı.
- Bursaspor ortalama 5,3 ile bu metrikte 6 seviyesinin altında bir ortalama tutturan tek takım olarak ön plana çıktı.
- 90 dakikanın herhangi bir anında en yüksek yabancı oyuncu ile sahada mücadele edilmesi noktasında tüm takımların ortalaması 7,3 olarak görünürken Başakşehir, Alanyaspor, Fenerbahçe ve Konyaspor’un oluşturduğu 4 takım 7,3 ortalama ile arka arkaya sıralandı.
- Takımlar ortalama 6,7 yabancı oyuncu ile sahaya çıkarken yedek kulübesinde ortalama 3,3 yabancı oyuncu yer aldı. Dışa düşen olarak değerlendirilebilecek takımlar Galatasaray, Kasımpaşa ve Bursaspor’du.
- Galatasaray ile Kasımpaşa ilk 11’de yabancıya en çok yer veren (sırasıyla 8,4 ile 8,2); bunun yanında yedek kulübesinden ise yabancı oyuncu açısından rakiplerine oranla daha az destek alan takımlar olarak öne çıktı. Her iki takım da ortalama 2,2 ile Antalyaspor’un hemen ardından yedek yabancı oyunculardan en az destek alan takımdı.
- Göztepe’yi diğer takımlardan ayıran ise yabancı oyunculara hem ilk 11’de hem de yedek kulübesinde ciddi bir oranda yer vermesiydi. (İlk 11: 7,5 – Yedek: 3,9)
- Başakşehir; maç kadrosunda (ilk 11 ve yedek kulübesi toplamında) 11,3 yabancı oyuncuya yer vererek bu alanda zirveye çıkmıştır. Başakşehir aynı zamanda yedek kulübesinde en yüksek ortalama (4,7) ile yabancı oyuncuya yer veren takım olarak çne çıktı.
- Bursaspor’un ilk 11’de yer verdiği yabancı oyuncu sayısı ortalama 4,6 iken bu rakam hem genel ortalamadan (6,7) hem de kendisine en yakın rakipten (Yeni Malatyaspor: 5,8) kayda değer bir miktarda düşüktü. Bursaspor aynı zamanda ilk 11 ile yedek kulübesinin toplamında ortalama 7,5 yabancı futbolcu ile bu alanda en düşük tercihte bulunan kulüptü.
- Ligin sonu itibarıyla gerçekleşen puan durumuna bakıldığında yabancı oyuncu seçiminin yabancı oyuncu sayısından daha önemli olduğu rakamlarla bir kez daha ortaya çıktı.
- İlk 11’de yabancıya oyuncuya en çok yer veren ve şampiyon olan Galatasaray‘ı bu parametrede takip eden 4 takım ligin ikinci kısmında yer aldı. Kasımpaşa (8,2) 14. sırada ligi bitirirken; Göztepe (7,4) 15. sırada, Çaykur Rizespor (7,3) 11. sırada ve Ankaragücü (7,2) 13. sırada ligi tamamladı. Bu takımlar aynı zamanda sahada aynı anda azami 10 yabancıya forma veren 4 takım olarak da öne çıktı.
- İlk 11’de en az yabancı oyuncuya yer veren Bursaspor (4,6) lige veda ederken, Bursaspor’un ardından en az yabancı oyuncuya ilk 11’de forma veren Yeni Malatyaspor (5,8) ligi 5. sırada tamamladı ve UEFA Avrupa Ligi biletini aldı.
- Ligi ikinci sırada bitiren ve yedek kulübesinden en çok yabancı oyuncu desteği alan Başakşehir‘i (4,7) bu paramterede takip eden Erzurum BB (4,3) ise ligi 17. sırada bitirdi ve Spor Toto 1. Lig’e düştü.
- Maç sırasındaki oyuncu değişiklerinde yabancı oyuncuların oyuna sonradan girme ortalaması 1,6; oyundan çıkma ortalaması ise 1,7’ydi. Diğer bir deyişle, teknik direktörler maç içerisindeki oyuncu değişikliklerinde hem oyundan çıkarma hem de oyuna dahil etme hususunda yerli oyunculardan daha çok yabancı oyunculara başvurdu.
- Konyaspor; gerek oyuna sonradan dahil edilen (ortalama 2,3) gerekse de oyundan çıkarılan (ortalama 2,1) yabancı oyuncular bakımından lider durumda yer aldı. İlk 11’de yer verdiği ortalama 6,7 yabancı oyuncu ile bu kategoride 8. sırada yer alan Konyaspor’un teknik direktörleri; ilk 11’de sahaya sürdüğü yerli oyuncuların 90 dakikayı tamamlamasına diğer teknik direktörlere göre daha yüksek oranda müsaade etti.
- Sezon başından bu yana üç farklı teknik direktör tarafından yönetilen Fenerbahçe; oyuncu değişikliklerinde hem oyuna giren hem de oyundan çıkan yabancı ortalaması 1,9 seviyesinde gerçekleşti ve söz konusu parametrede zirvedeki Konyaspor’u takip etti.
- İlk 11’de ortalama 7,1 yabancı futbolcuya yer veren ve bu kategoride 6. sırada yer alan Beşiktaş; yabancı oyuncuları oyuna sonradan dahil etme ve oyundan çıkarma parametrelerindeki lig ortalamalarına en yakın ortalamada oyuncu değişikliği yapan takım olarak gözüktü.
