Gör, Duy ve ‘Derhal’ Adil Karar Ver: Yargıç mı Robot mu!? (2. Bölüm)

Football, Turkish

Brezilya ile Almanya arasındaki 2002 Dünya Kupası finalinde düdük çaldığında mesleğinin zirvesine ulaşan Pierluigi Collina; futbolda nadir görülebilecek bir şeyi başardı: Oyuncular, teknik direktörler ve taraftarlar tarafından eşit ölçüde saygı gördü ve hayranlık uyandırdı. (Nick Moore, 2014)

Yukarıdaki yorumu yapan Moore; bunun çok nadir olduğu hususunda çok da haksız değil aslında! 90 dakika boyunca taraftarlar tarafından ıslıklanan, hatta çoğu zaman hakarete mazur kalan hakemler sahadaki en yalnız kişiler. Maç bittikten sonra televizyon kanallarındaki hakem yorumcularının, pozisyonları yavaş gösterimde tekrar tekrar izleyerek yaptığı yorumlar bir bakıma cadı avına dönüşüyor. Bu noktada, Daniel Storey’in Football365’te yayımlanan yazısında belirttiği istatistik çok çarpıcı:

“PGMO’nun verilerine göre hakemler 90 dakikada ortalama 245 karar veriyor; bu da her 22 saniyede bir karar demek… Çalışmaya göre bu kararların ortalama beşi yanlış veriliyor ve bu ortalama büyük ölçüde değişim göstermiyor.”

Geçtiğimiz aylarda İngilizce ve Türkçe versiyonları yayımlanan ‘See, Hear and Make Instant Decides Fairly: Adjudicator or Android?’ başlıklı analizde 2014-2015 ile 2017-2018 sezonları arasında hakemlerin performansı; yerel liglerinde ve Şampiyonlar Ligi ile UEFA Avrupa Ligi gibi bölgesel organizasyonlarda yönettikleri maç sayısından faul, penaltı, sarı kart, kırmızı kart gibi disiplin rakamlarına kadar çeşitli parametreler detaylı bir şekilde incelenmişti. 

Bu raporda ise 2018-2019 sezonunun ilk yarısı (31 Aralık 2018’e kadarki maçlar) bir önceki rakamlara dahil edilerek aynı parametreler analiz edildi. Aşağıdaki interaktif grafikte 2 sayfa yer alıyor: liglerin makro ölçekte kıyaslandığı ‘League Benchmark’ ve bireysel hakem performanslarının yer aldığı ‘Referee Details’… 

‘Referee Benchmark’ sayfasından yola çıkılarak oluşturulan yorumlar faul-penaltı, sarı kart-kırmızı kart ve iç saha-dış saha galibiyet oranları başlığı altında toplandı. Bu bölümde yerel lig olarak Bundesliga, Eredevisie, La Liga, Ligue 1, Liga NOS, Premier Lig, Serie A ele alınırken Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’nin grup aşamaları da çalışma kapsamında incelendi

‘Referee Details’ için Türkiye Süper Ligi seçilerek vaka analizi çalışması yapıldı. İki ana başlıkta incelenen bölümde; 2014-2015 sezonundan bu yana hakemlerin çeşitli parametrelerdeki değişimi incelendi. İkinci kısımda ise tüm parametrelere dair 2018-2019 sezonunun ilk yarısındaki ‘en’ler vurgulandı.

Faul – Penaltı

  1. Süper Lig, son 5 sezonda maç başına faul kararında ve faul/top çalma oranında en yüksek değerlere sahip lig olarak görünmektedir. Maç başına faulde 33.4’ten 27.7’ye; faul/top çalma oranında ise 1’den 0.84’e doğru gelişim gösteren Türk hakemler her iki parametrede de Avrupa’daki meslektaşlarının seviyesine yaklaşmıştır.
  2. Premier Lig ise maç başına faulde 22; faul/top çalmada ise 0.6 seviyesinde istikrarlı bir görünüm sergileyerek en başarılı lig olarak öne çıkmıştır.
  3. Süper Lig haricinde, maç başına faul kararında en çok gelişimi Serie A (30.6 -> 26.2) gösterirken faul/top çalma oranında en büyük gelişimi Bundesliga (0.77 -> 0.72) göstermiştir. 
  4. La Liga (0.7 -> 0.8) ve Şampiyonlar Ligi’nin grup aşaması (0.63 -> 0.76) faul/top çalma oranında önemli bir gerileme göstermiştir.
  5. Maç başına verilen penaltı değerinde Süper Lig geride kalan 5 sezonda 0.26’dan 0.43′; Eredevisie ise 0.22’den 0.36’ya yükselmiştir.
  6. UEFA Avrupa Ligi’nin grup aşamasında verilen penaltı kararları ise – 2016-2017 sezonu hariç – 0.20 bandında hareket ederek istikrarlı bir görünüm sergilemiştir.

Sarı Kart – Kırmızı Kart

  1. La Liga, Serie A ve Süper Lig‘deki hakemler (2017-2018 sezonu hariç) sarı kart verme noktasında diğer liglerden daha cömert davranmıştır.
    1. La Liga; gösterdiği gelişime (5.3 -> 4.8) rağmen sarı kart parametresinde liderliği diğer liglere hiç bırakmamıştır.
    2. 2016-2018 arasındaki gelişimiyle maç başına verilen sarı kartlarda 4.8’den 3.8’e kadar gerileyen Serie A 2018-2019 sezonunun ilk yarısında 4.5 seviyesine gerilemiştir.
    3. Süper Lig ise istikrarlı bir gelişim göstererek 4.8’den 4.4’e gerilemiştir.
  2. Eredevisie maç başına verilen sarı kartta 3 – 3.25 arasında hareket ederken Premier Lig gösterdiği gelişimle Eredevisie’yi yaklamış; Bundesliga ise özellikle 2017’den itibaren kat ettiği masafe ile söz konusu iki lige yaklaşmıştır.
  3. Maç başına verilen kırmızı kart parametresinde 2015-2016’da 0.34’e ulaşan Serie A son 3 sezondaki gelişimle bu parametre değerini 0.21’e düşürmeyi başarmıştır.
  4. Serie A’nın gösterdiği gelişme sonrası 2017’de liderliği alan Süper Lig hakemleri kırmızı kart parametresinde gelişim gösterememiş ve 2018-2019 sezonunun ilk devresinde maç başına verilen kırmızı kart oranı 0.28’de kalmıştır.
  5. Sarı kartta gösterdiği başarıyı kırmızı kartta da gösteren ve 0.20 bandının altında kalmayı başaran Eredevisie; 2018-2019’un ilk yarısında maç başına 0.24 kırmızı kart seviyesine ulaşmıştır.
  6. 2017-2018’de maç başına kırmızı kartta 0.10’a ulaşan Premier Lig‘in yanı sıra Bundesliga da tıpkı sarı kartta olduğu gibi bu parametrede de başı çeken lig olarak öne çıkmıştır.

İç Saha – Dış Saha Galibiyet Oranları

  1. Tüm yerel ligler ile Şampiyonlar Ligi ve UEFA Avrupa Ligi’nin grup aşamalarında ev sahibi takımların kazanma ortalaması %45-50 arasında değişirken, deplasman takımları için bu oran %30 bandının çevresinde hareket etmektedir.
  2. Şampiyonlar Ligi ve Ligue 1; ev sahibi takım galibiyet oranlarının azaldığı ve beraberlik ihtimali ile deplasman takım galibiyet yüzdelerinin istikrarlı bir şekilde arttığı bir görünüm sergilemiştir.
  3. Premier Lig ve Eredevisie beraberliğin diğer liglere kıyasla daha az olduğu liglerdir ve beraberlik oranları son sezonlarda azalma eğilimindedir.
  4. Ev sahibi takımlarının galibiyet oranında en istikrarlı lig Eredevisie‘dir. 2018-2019 sezonun ilk yarısında ise deplasman takımlarının galibiyet oranı %35’e yaklaşmış; beraberlik ise %20 bandına gerilemiştir.
  5. 2018-2019 sezonunun ilk yarısında; La Liga, Serie A ve Süper Lig‘de beraberlik oranları kayda değer bir artış göstermiştir. Söz konusu artışın nedeni ise büyük oranda deplasman takımlarının daha az galibiyet almasıdır. 
    1. La Liga‘da beraberlik oranı %33’e kadar tırmanmıştır.
    2. Süper Lig‘deki deplasman galibiyet oranı %25 bandının altına gerilemiştir.

Türkiye Süper Ligi – Vaka Çalışması

2014-2015 sezonundan bu yana en çok maç yöneten 10  hakem göz önüne alındığında,

  1. En çok görev alan ve 100 maç barajını aşan tek hakem Fırat Aydınus‘tur.
  2. Bir önceki sezonun tamamında 21 maçta görev alan Halis Özkahya ve Hüseyin Göçek’in maç sayıları azalmıştır. Halis Özkahya sadece 7 maçta düdük çalarken Hüseyin Göçek ise 8 maç yönetmiştir.
  3. Suat Arslanboğa ise geçtiğimiz sezonun tamamında yönettikleri maç sayısına bu sezonun ilk yarısında yakalamıştır. Arda Kardeşler ve Mustafa Öğretmenoğlu da sezonun henüz ilk yarısında geçen sezonki maç sayılarına yaklaşmıştır.
  4. Fırat Aydınus, Ali Palabıyık ve Halil Umut Meler faule ilişkin parametrelerde istikrarlı gelişim göstermiştir.
    1. 2014-2015’te maç başına 32.68 faul düdüğü çalan Fırat Aydınus 2018-2019’un ilk yarısında maç başına 26 faul kararı vermiştir.
    2. Ali Palabıyık maç başına faulde 33.10’dan 25.73’e; faul/top çalma oranında ise 1.03’ten 0.75’e doğru gelişim göstermiştir.
    3. Halil Umut Meler 2015-2016’da maç başına 35.56 faul düdüğü çalarken bu rakamı 27.75’e çekmiştir. Süper Lig’deki ilk sezonunda faul/top çalma oranı 1.04 olan Meler bu oranda da gelişim gösterek 0.82’ye kadar gerilemiştir.
  5. Yönettiği maçlarda istikrarlı bir şekilde en az penaltı düdüğünü Hüseyin Göçek çalmıştır. 2014-2015’te maç başına 0.05 gibi çok düşük bir oranda penaltı düdüğü çalan Göçek takip eden sezonda maç başına 0.31 penaltı kararı almıştır. Daha sonraki iki sezonda penaltı oranları 0.11 ve 0.14 ile yine çok düşük seyreden Göçek; bu sezonun ilk devresinde (muhtemelen VAR’ın etkisiyle) her 4 maçta 1 penaltı çalmıştır.
  6. Sarı kart kararlarında en istikrarlı görünümü Mete Kalkavan göstermiştir. Geride kalan 4.5 sezonda maç başına 4.18 ile 4.64 sarı kart gösteren Kalkavan kırmızı kart kararlarında da Halil Umut Meler ile birlikte en istikrarlı görünümü sergileyen hakemdir.
  7. Maç başına gösterilen sarı kart ortalamalarında istikrarlı bir şekilde artış gösteren (3.19 -> 4.43) tek hakem Halis Özkahya‘dır.
  8. Maç başına verilen kırmızı kart kararları artan iki hakem Fırat Aydınus ve Bülent Yıldırım olarak görünmektedir. Aydınus’un maç başına gösterdiği kırmızı kart oranı 0.16’dan 0.54’e yükselirken, Bülent Yıldırım da maç başına 0.22’den 0.40’a varan bir artışla kırmızı kart kararı vermiştir.
  9. Ali Palabıyık ise 2016-2017’de 0.55 gibi çok yüksek bir oranda kırmızı kart gösterirken bu rakamı 0.27’ye çekmiştir.
  10. Fırat Aydınus‘un yönettiği maçlarda ev sahibi ile deplasman takımlarının maç kazanma oranlarındaki fark dikkat çekicidir. Her ne kadar ev sahibi takımların kazanma oranı geçtiğimiz 4.5 sezonda 0.56’dan 0.46’ya gerilese de deplasman takımlarının kazanma oranı bu sezon itibariyle 0.08’e kadar düşmüştür.
  11. Halil Umut Meler de Fırat Aydınus gibi her sezon iç saha takımlarının daha çok kazandığı maçları yönetmiştir. Ancak, Aydınus’un aksine sezonlar ilerledikçe ev sahibi takımların Meler’in yönettiği maçlarda kazanma oranı kayda değer bir miktarda artmış; 0.44’ten 0.67’ye kadar çıkmıştır.
  12. Halis Özkahya da ev sahibi takımların kazandığı maçları çokça yöneten diğer bir hakem! Özkahya’nın 2014-2015’te yönettiği maçlarda deplasman takımlarının galibiyet oranı 0.43 iken 2018-2019’un ilk yarısında bu oran 0.14’e kadar gerilemiştir. Benzer bir şekilde, iç saha takımlarının galibiyet oranı da 0.13’ten 0.71’e yükselmiştir.
  13. 2017-2018’de yönettiği maçlarda beraberlik oranının 0.62 olduğu Alper Ulusoy bu sezonun ilk devresinde de 0.42 ile en çok berabere biten maçta düdük çalan hakem olarak öne çıkmıştır.
  14. Fırat Aydınus’un beraberlik oranı istikrarlı bir şekilde 0.28’den 0.46’ya yükselmiştir.
  15. Halil Umut Meler’in beraberlik oranı ise istikrarlı bir şekilde azalarak 0.22’den 0.08’e gerilemiştir.

2018-2019 sezonunun ilk yarısında 10 maç ve üzerinde maç yöneten hakemler göz önüne alındığında,

  1. 13 maçla en çok sahaya çıkan hakem Fırat Aydınus‘u 12 maçla Alper Ulusoy, Cüneyt Çakır ve Halil Umut Meler takip etmiştir.
  2. Faul/top çalma oranında 0.9 bandının üzerine çıkan iki hakem Cüneyt Çakır (0.93) ve Alper Ulusoy‘dur (0.91).
  3. Cüneyt Çakır maç başına çaldığı 30 faul düdüğü ile en yüksek faul kararı veren hakem olarak görünmektedir.
  4. Bülent Yıldırım ise maç başına 24.1 faul düdüğü ve 0.74 faul/top çalma oranı ile en düşük değerlere ulaşan hakemdir.
  5. Halil Umut Meler maç başına 0.67 penaltı (diğer bir deyişle her 3 maçta 2 penaltı) düdüğü çalarak zirvede yer almıştır. Meler, her 2 maçtan 1’inde deplasman takımları lehine penaltı kararı vermiştir.
  6. Alper Ulusoy ve Bülent Yıldırım ev sahibi takımların lehine hiç penaltı düdüğü çalmamıştır. Ümit Öztürk (0.40) ve Bülent Yıldırım (0.30) ise ev sahibi takım lehine en yüksek oranda penaltı kararı veren hakemlerdir.
  7. Fırat Aydınus, olaylı Galatasaray-Fenerbahçe maçının da etkisiyle maç başına 0.54 kırmızı kart çıkarmıştır. Ümit Öztürk de her iki maçta bir kırmızı kart çıkararak Fırat Aydınus’u takip etmiştir.
  8. Cüneyt Çakır hiç kırmızı kart göstermemiştir.
  9. Alper Ulusoy ile Bülent Yıldırım ev sahipleri takımlara hiç kırmızı kart göstermemiştir. Bu bağlamda, Bülent Yıldırım 0.40 ile maç başına deplasman takımlarına en çok kırmızı kart gösteren hakem olmuştur.
  10. Maç başına gösterilen sarı kart parametresinde; Ümit Öztürk (5.50) ve Ali Palabıyık (5.09) 5 bandını geçen iki hakemdir.
  11. Halil Umut Meler (3.58) ve Cüneyt Çakır (3.92) ise maç başına 4’ten az sarı kart çıkaran hakemlerdir.
  12. Sarı kart ve kırmızı kart kararlarında doğru orantı göstermeyen iki hakem Alper Ulusoy (4.83 sarı kart, 0.17 kırmızı kart) ile Ali Palabıyık‘tır (5.09 sarı kart, 0.27 kırmızı kart).
  13. Görev aldığı maçlarda deplasman takımlarının galibiyet yüzdesi ev sahibi takımlarından daha yüksek olan hakemler Cüneyt Çakır ve Ümit Öztürk’tür.
    1. Cüneyt Çakır‘ın yönettiği maçların yarısını deplasman takımları kazanırken, 3 maçtan 1’inde ev sahibi takımın yüzü gülmüştür.
    2. Ümit Öztürk‘ün yönettiği maçlarda ise ev sahibi takımlar hiç galip gelememiştir. Maçların yarısını deplasman takımları kazanırken kalan yarısı da berabere bitmiştir.
  14. Fırat Aydınus ve Alper Ulusoy‘un yönettiği maçlarda deplasman galibiyeti oranı ise sadece %8‘dir. Her iki hakem de Ümit Öztürk’ün ardından (sırasıyla %42 ve %46 ile) en yüksek beraberlik yüzdesine sahip hakemler olarak öne çıkmıştır.
  15. Mete Kalkavan‘ın yönettiği maçlarda ise beraberlik oranı %40 olurken ev sahibi ve deplasman takımları aynı oranda (%30) galip gelebilmiştir.

One comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *